Augustin Sokolovski
4 czerwca, 22 maja według kalendarza juliańskiego, w prawosławnym kalendarzu liturgicznym czczona jest pamięć świętych ojców drugiego Soboru Powszechnego. Niestety nierzadko dokonania tego Soboru nie spotykają się z należytym zrozumieniem. Dlatego wspomnienie o Ojcach tego Soboru ogranicza się do ich wzmianki o krótkiej modlitwie błogosławieństwa na końcu liturgii.
Jednocześnie pamięć o Ojcach Soborów Powszechnych jest wyjątkową cechą tradycji prawosławnej. Zwrócili na to uwagę teologowie innych wyznań i poświęcili temu tematowi specjalną uwagę. Oznacza to, że uroczyste wspomnienie o Ojcach Soborów jest dla prawosławnych chrześcijan nie tylko hołdem dla tradycji, ale wyznaniem własnej przynależności do prawdziwego, starożytnego, Wielkiego i nieomylnego Kościoła w Chrystusie Jezusie.
Zgodnie z kalendarzem liturgicznym wspomnienie o każdym z Siedmiu Soborów Powszechnych jest oddzielnie obchodzone w odpowiadającym mu dniu roku. Ponadto istnieje wspólna uroczystość ku czci pierwszych Sześciu Soborów, a także jest osobny jednoczesny dzień pamięci ojców wszystkich Siedmiu Soborów Powszechnych.
Warto zauważyć, że pamięci Ojców Siedmiu Soborów poświęcona jest cerkiew w Moskiewskim Daniłowskim Monastyrze. W tej bardzo dużej cerkwi bractwo zakonne odprawia nabożeństwa we wszystkie dni powszednie.
Daty wspominania o soborach powszechnych nie zmieniają się w ciągu roku. Są one umiejscowione w określone dni i są wpisane w rocznym cyklu nieruchomych uroczystych dni; z jednym wyjątkiem - mowa o czczeniu pamięci Ojców Pierwszego Soboru Powszechnego w Nicei, który odbył się w 325 roku i którego dzień zależy od dnia Wielkanocy i jako część paschalnego cyklu liturgicznego przypada na niedzielę między Wniebowstąpieniem i Pięćdziesiątnicą.
Oczywiście dla starożytnego Kościoła to właśnie Pierwszy Sobór Powszechny miał wyjątkowe znaczenie. Dlatego świętowanie jego pamięci miało miejsce w kontekście najważniejszych wydarzeń w historii zbawienia. Innymi słowy, taka wyjątkowa pozycja Soboru Nicejskiego jest konsekwencją szczególnego stosunku do niego starożytnego Kościoła. Wtedy wielu uważało, że pierwszy Sobór definitywnie i w pełni przedstawił dogmaty wiary, a zatem w historii Kościoła, w swoim zamyśle, miał być pierwszym, ale i ostatnim.
Świętując pamięć ojców soborów powszechnych, ważne jest, aby zrozumieć, że nie chodzi o imienne święto tych ojców, którzy są kanonizowani przez Kościół i należą do grona świętych. Jest to zbiorowe wspomnienie o wydarzeniu, które było zorganizowane w historii Kościoła i wszechświata przez Ducha Świętego. Takie świętowanie ojców jest niewątpliwie wyjątkowe w swojej archaiczności. W końcu świętość mogła kiedyś oznaczać nie osobistą cześć, znaki i cuda, ale przynależność do Wspólnoty Świętych.
Sobór powszechny jako zgromadzenie biskupów Cesarstwa Rzymskiego, które nazywało się Eicumena, czyli wszechświatem, przekazywał właściwe sformułowanie wiary, kiedyś, według słowa Pisma Świętego, przekazanego świętym (por.1,3). W tym uczestnicy Soboru byli przyrównywani do Praojca Abrahama. Pismo Święte nazywa go "Ojcem wierzących" (Rzym 4,17). Analogicznie, ojcami nazywani są również uczestnicy soborów powszechnych.
Tradycja ta zawdzięcza swoje pochodzenie biskupowi Aleksandryjskiemu Atanazemu (295-373). Dla współczesnych i swoich zwolenników był autentycznym "sztandarem Nicejskim". Pismo i tradycja nie przewidują innego kontekstu w nazywaniu pasterzy "ojcami". Albowiem chrześcijanie tamtych czasów dobrze pamiętali przykazanie Pana Jezusa, aby nie nazywać nikogo na ziemi ojcem (por. Mt 23,9). Ojcowie soborów zachowali wiarę, uwolnili ją od ludzkich złudzeń. Przekazali ją kolejnym pokoleniom wierzących, a przez nich całemu Kościołowi i Wszechświatowi. Dlatego pasterz, który nie uczy wiary i teologii, nie może być nazywany "ojcem".
Łaska to komunikacja. Łaska w Chrystusie Jezusie jest darem wolności. Dogmat niesie wyzwolenie od złudzenia. Życie jest tylko jedno, musi być wolne od wszystkiego, co jest zbyt ludzkie. Są to chyba najważniejsze konsekwencje soborów powszechnych, jako nieprzypadkowych przypadkowych, prawdziwie "zbawczych zdarzeń".
Drugi Sobór Powszechny odbył się latem 381 roku w Konstantynopolu. W nim, na zaproszenie cesarza Teodozjusza Wielkiego (379-395) wzięło udział 150 biskupów. Wśród nich byli Meletiusz z Antiochii, Grzegorz Teolog, Grzegorz z Nyssy, Amfilochiusz z Ikonii i wielu innych wielkich ojców. Podsumowując, można powiedzieć, że postanowienia Soboru były poświęcone zjednoczeniu episkopatu na bazie soboru nicejskiego w 325 roku w Nicei. Nowością w stosunku do Nicei w teologii ojców Soboru było zrozumienie boskości Jezusa Chrystusa i dominacji Ducha Świętego.
W zaskakującym zbiegu okoliczności Dzień Pamięci Ojców Świętych drugiego Soboru Powszechnego w tym roku 2023 przypada na dzień Świętej Pięćdziesiątnicy. Dzieje się tak dzięki temu, że w tym dniu stykają się ruchomy paschalny i nieruchomy roczny cykl obchodów świąt. Jest to prawdziwie biblijny zbieg okoliczności z woli Pana Boga z czasów Jezusa, a w tych czasach ostatecznych staje się prawdziwym wskazaniem, że pozbawiona iluzji jedność Kościoła i wszechświata nie jest budowana na ludzkich aspiracjach, ale wyłącznie przez Ducha Świętego idącego od Pana Boga.